Haddock

Zeevaart in stripverhalen: Kapitein Haddock

Al jaren is kapiteinszoon Stefan Francke een stripliefhebber. Het drong een tijdje terug tot hem door dat er in strips nogal wat zeevarenden voorkomen. Ongetwijfeld is zijn beeld van de maritieme wereld erdoor beïnvloed. In deze serie over varende striphelden bekijkt hij in hoeverre dat beeld eigenlijk klopt met de werkelijkheid. Hoe realistisch gaat het er aan toe? Kloppen de technische details? Worden de geijkte vooroordelen in de strips bevestigd?

‘Duizend bommel en granaten!!!’ Zelfs mensen die de strip Kuifje nog nooit hebben gelezen, kennen deze uitdrukking. Hij rolt geregeld uit de mond van één van de hoofdpersonen in deze strip: kapitein Haddock. Ik heb alle Kuifjes in de kast staan tot en met het onvoltooide avontuur ‘De alfakunst’ en raak nooit uitgekeken op de realistische tekeningen. Iedere keer zie je weer nieuwe details. Het is niet voor niets dat losse tekeningen van Kuifje ook als kunstwerk bij mensen aan de muur hangen.

Kapitein Haddock komt voor het eerst op het toneel in het avontuur ‘De krab met de gulden scharen’. Daarvoor ging Kuifje als reizende reporter alleen op stap, samen met zijn hondje Bobbie. Met Bobbie voert Kuifje in die tijd nog hele gesprekken. Haddock dankt zijn achternaam aan de eerste echtgenote van schrijver/tekenaar Hergé. Toen ze schelvis aten, vond ze het maar een ‘droeve Engelse vis’. Haddock is het Engelse woord voor schelvis en de eerste ontmoeting met Haddock is inderdaad een droevige vertoning.

In ‘De krab met de gulden scharen’ zit Haddock namelijk dronken in zijn hut, min of meer opgesloten. Stuurman Allan houdt hem ook dronken, zodat hij als de feitelijke gezagvoerder aan boord kan doen wat hij wil. Haddock is in dit album emotioneel, snel agressief en onberekenbaar. Een aantal keren brengt hij Kuifje door zijn drankzucht in levensgevaar. Maar Kuifje heeft geduld met hem en aan het einde van het album is Haddock zowaar op het rechte pad gekomen. Het is het begin van een vriendschap die nooit meer over zal gaan.

In de volgende albums is Haddock nog daadwerkelijk actief als kapitein. Na de vaarexpedities in ‘De Geheimzinnige Ster’ en ‘De schat van Scharlaken Rackam’ trekt Haddock zich echter terug op kasteel Molensloot, met het geld dat professor Zonnebloem hem schenkt, omdat hij bij de laatste expeditie zijn duikboot mag uitproberen. In ‘De 7 kristallen bollen’ zien we Haddock vervolgens optreden als kasteelheer met een rijbroek en een oogglas, maar dit is geen succes. Tegen het einde van het album spoedt hij zich naar zijn slaapkamer en komt weer tevoorschijn in kapiteinskleding, inclusief pet. Toch zien we Haddock in de komende albums niet meer op de brug staan. Dat gebeurt pas zes albums verder en dan merkt hij ook op, dat hij blij is eindelijk weer op een vrachtschip te kunnen rondlopen. Later in dat verhaal moet hij het schip weer aan de gang zien te krijgen en dan blijkt dat hij als kapitein ook verstand heeft van de machinekamer.

Door alle avonturen heen blijven Haddocks woede-uitbarstingen. Over zijn rijke oeuvre aan scheldwoorden zijn complete studies verschenen. De emoties lopen vooral op als er iets gebeurt met zijn whisky. Ondanks dat hij voorzitter is van de LZG (Liga der Zeevarende Geheelonthouders) blijft deze drank hem trekken. Verschillende merken passeren door de tijd heen de revue, maar het meest bekende is toch wel Loch Lomond. Het geen maat kunnen houden blijft een altijddurend probleem voor Haddock – en dat is ook wel te begrijpen. Hij lust het te graag. Bobbie overigens ook.

Maar onder zijn ruwe uiterlijk schuilt een zachtmoedig mens. Verschillende malen is Haddock tot tranen toe geroerd, bijvoorbeeld als het door en door verwende zoontje van de sjeik Abdullah, een echte plaaggeest, met een geschenk voor hem komt. Schrijver Hergé kon veel van zichzelf in de emotionele Haddock kwijt. Veel meer dan in de steriele Kuifje, die bijna nooit zijn kalmte verliest.

Voor mijn oordeel over het realistisch gehalte van de strip, kijk ik natuurlijk ook naar de tekeningen. De schepen zijn getekend met veel gevoel voor detail. Zo is de Karaboudjan geënt op Glenngarry uit Glasgow. Op de tekening van de Aurora in ‘De Geheimzinnige Ster’ kwam echter kritiek: die zou niet geschikt zijn voor de IJszee. Hergé trok zich deze kritiek erg aan. Hoe serieus Hergé te werk ging blijkt uit zijn archieven, waar duizenden foto’s van schepen en havens gevonden werden. Hij deed er alles aan om het te laten kloppen. Later zou hij met medetekenaar Bob de Moor een week meevaren op de Reine-Astrid (Antwerpen-Goteborg) om de Ramona in ‘Cokes in Voorraad’ zo goed mogelijk te tekenen.

In kapitein Haddock heeft Kuifje in ieder geval een vriend die niet onder de indruk is van een reisje meer of minder. In Kuifje komen heftige thema’s aan de orde: wapensmokkel, mensenhandel, spionage, verdovende middelen. Ook de internationale politiek wordt niet geschuwd. De spanningen met het IJzeren Gordijn komen aan de orde in het fantasieland Bordurie. Het Midden-Oosten wordt getekend in Khemkah. De Zuid-Amerikaanse guerillastrijd komen we tegen in San Theodoros. De slechtheid van de mens wordt vertegenwoordigd door figuren als wapenhandelaar Bazaroff, de corrupte politiechef Dawson (het old-boys-network), manipulator Muller en aartsvijand Rastapopoulos. De problemen groeien op een gegeven moment zelfs Kuifje boven het hoofd, zodat er hulp nodig is van buitenaardse wezens in ‘Vlucht-417’ – duidelijk één van de mindere albums. In het laatste complete album ‘De Picaro’s’ keert het realisme weer terug, zij het met een inmiddels cynische visie op de wereld: het ingrijpen van Kuifje heeft niet echt veel veranderd in San Theodoros. In plaats van de soldaten van generaal Tapioca lopen nu de uniformen van generaal Alcazar langs de sloppenwijken te paraderen.

Haddock is dan eigenlijk het reizen al lang beu. Hij geeft het in verschillende albums vaak genoeg aan: ‘Geen avonturen meer voor ons’ – voor mij alleen nog maar rust. In deze woorden van de kapitein horen we Hergé’s eigen verlangen naar rust: hij is Kuifje zat. Maar we herkennen ook de eeuwige strijd van de zeeman die naar zee verlangt als hij thuis is – en als hij op zee is, hunkert hij naar thuis.

Meetlat:

1. Is kapitein Haddock realistisch? – In de Kuifje-albums ruik je de olielucht. In ‘De Geheimzinnige Ster’ is het slingeren van een schip prachtig in beeld gebracht. De bemanningen van de schepen zijn internationaal. De kapiteinsrol van Haddock blijft echter wonderlijk. En wat een kapitein doet, blijft eigenlijk onduidelijk – op een paar albums na, wanneer Haddock op de brug te vinden is. Hij toont ook maar weinig leiderschapskwaliteiten.

2. Kloppen de technische details? – De tekeningen zijn ongelooflijk precies. Ook het havengebeuren is goed in beeld gebracht. Daarbij geeft Kuifje een mooi beeld van de maritieme ontwikkelingen vanaf de jaren ’20 tot de jaren ’60.

3. Worden vooroordelen bevestigd? – Haddock is zonder meer de stereotype drinkebroer, maar er wordt wel een komische draai aan gegeven. Hetzelfde geldt voor zijn grove taalgebruik. Vrouwen spelen in de mannenwereld van Kuifje nauwelijks een rol van betekenis (er is ook wel gespeculeerd over de aard van de vriendschap tussen Kuifje en Haddock). Alleen Bianca Castafiore maakt geregeld haar opwachting. Met haar heeft Haddock een haat/liefde verhouding, waaraan zelfs een heel album is gewijd.

Mijn oordeel: Haddock is een goede reisgenoot voor Kuifje. Hij is een gecompliceerd mens en daardoor komt hij dichterbij dan de brave Kuifje. In De Kuifje-albums leren we dat de wereld niet mooi is als het om grote belangen gaat. Intussen worden wel de mooiste plaatjes van de wereld getekend.

Op een schaal van 1-10 scoort kapitein Haddock een 7 (behoorlijk realistisch). De tussenstand: 1. Kapitein Walrus (8) 2. Kapitein Haddock (7)
Volgende keer: kapitein Rob

Uitspraken kapitein Haddock

O nee, kerel, geen avonturen meer voor ons! Dit wordt een heel rustig reisje… Geen trammelant, geen tegenslagen en geen opwinding…

Nee, nee, en nog eens nee. En als ik nee zeg, is het nee! …

Jij dacht zeker dat Haddock vruchtensap in zijn aderen had, hè?

Kalm blijven scheepsjongen! Periscoop of geen periscoop, kalm blijven.

Ach, als ik nou ’n heel klein slokje neem…

Maar ik ben kapitein Haddock, potjandorie! En hier aan boord ben ik – na God – de baas!

Welnee… Een beetje ruw weer!

Proost! … En om jou  nu een plezier te doen, zal ik voor de gezelligheid een druppeltje whisky in mijn spuitwater nemen….

Dat is ’t hem juist, duizend bommen! Het is m’n vak niet! … Ik ben zeeman, duizend bommen en granaten! … Op zee loop je tenminste niet ’t risico elk ogenblik ’n stuk van de hemel op je kersepit te krijgen! …

… En voortaan heb ik geen andere behoefte meer dan m’n dagelijkse wandeling … Gedaan met de lange reizen, avonturen en zwerftochten naar de vier windstreken… Ik heb er m’n buik van vol!