Het mysterie van de Kerstdoos

Door Willem de Niet (Schuttevaer, 29 november 2019)

Al 47 jaar geschenken uit Nederland over alle wereldzeeën

Op 279 koopvaardijschepen met circa 4300 opvarenden wordt op of rond de komende kerstdagen de Kerstdoos geopend. Daaruit komen dan cadeautjes die onder de bemanningsleden worden verdeeld. De Kerstdoos werd in 1947 geïntroduceerd door jonkheer Ortt en zijn twee dochters.
Later werd het initiatief overgenomen door de echtgenotes van koopvaardijpredikanten die zeemansvrouwen en -moeders charterden om grote aantallen mutsen, sjaals, sokken en wanten te breien. In de loop der jaren werden de producten van huisvlijt vervangen door gekochte cadeaus. Decennia lang waren er zeelieden die niet wisten waar de Kerstdoos vandaan kwam, wie de geschenken had ingepakt, wie ze had betaald en gezorgd dat ze aan boord kwamen. Dat vond Gerard de Goede, sinds 1997 voorzitter van het Comité Kerstfeest Op Zee van de Nederlandse Zeevarendencentrale, helemaal niet erg. ‘Het gaf het iets extra’s, het idee van een onbekende gulle gever. Het geld komt uit diverse bronnen waarvan de rederij er een van is. Verder donaties van diaconieën van diverse kerken, de collectes van de koopvaardijherdenkingsdiensten in Rotterdam en IJmuiden, particulieren, Stichting Zeemanshuis Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam via het Port Welfare Committee en diverse bedrijven.’

Opvolger
Het aantal particuliere donaties is door de jaren heen afgenomen. De Goede: ‘Dat heeft ermee te maken dat er steeds minder Nederlandse bemanningsleden binnen de koopvaardij varen. De echtgenotes en ouders van bemanningsleden uit bijvoorbeeld Indonesië en de Filipijnen bereik je nu eenmaal niet zo makkelijk met een verzoek om een bijdrage. Zelf ben ik trouwens als aspirant-donateur de organisatie ingerold. Mijn vrouw en ik hadden een televisieprogramma over kerstfeest op zee gezien en dat sprak ons aan, mede omdat ik zelf heb gevaren. Ik besloot ons aan te melden als donateur. Dat was bij de toenmalige voorzitter kapitein Punt van rederij VNS. Die was op zoek naar een opvolger. Hij zei: ‘Laat die 25 euro maar zitten, als je mijn taak maar overneemt.’ Na een goed gesprek besloot ik het te doen. Dat was in 1997.’

Catalogus
Al in het vroege voorjaar beginnen voor het dozijn vrijwillige medewerkers de voorbereidingen voor de Kerstdoosactie. De Goede: ‘In maart-april krijgen we de nieuwe catalogus van onze leverancier, waaruit we op papier zo’n 20 verschillende cadeaus kiezen. Wat later krijgen we de artikelen te zien en samen met de vrijwilligers die bij het inpakken en verzenden assisteren, maken we een keuze. In juni, juli worden de spullen geleverd en begint het inpakken. Intussen hebben we geïnventariseerd hoeveel mensen op hoeveel schepen er dit jaar zijn. Dat doen we heel vroeg in het jaar en checken het later nog een keer. Van de cadeaus kunnen we er nog wel een aantal bijbestellen als dat moet, maar we kunnen geen paar kalenders laten bijdrukken.’ Als een aantal pakketten beschikbaar is krijgen de reders een berichtje dat ze kunnen worden afgehaald. Dit jaar werd het eerste pakket al op 22 augustus overhandigd. Er wordt rekening mee gehouden of de pakketten naar het andere eind van de wereld moeten. Lijndiensten zijn makkelijker in te plannen, net als de shortsea-schepen. De Goede: ‘En soms bezorgen we ook zelf pakketten aan boord. Ik herinner me nog een keer dat we er een op kerstavond afleverden op een groot containerschip. Mooie ervaring was dat.’

Minder bemanning
De actie Kerstdoos was ooit puur gericht op schepen onder Nederlandse vlag. ‘Inmiddels zijn er natuurlijk schepen die onder andere vlaggen varen maar zolang er sprake is van een Nederlandse rederij, kunnen ze meedoen. Maar ook als een rederij wordt overgenomen, zoals Broere, die is overgenomen door Essberger, blijven ze in ons bestand. Bij Essberger werd het initiatief warm onthaald’, aldus De Goede. Mede door de daling van het aantal bemanningsleden per schip is het aantal geschenken dat in pakketten wordt verstuurd ook minder geworden. ‘In mijn tijd zat je op een klein schip met 40 man aan boord. Nu kunnen ze het met een kwart of minder af. Ooit werden er 13.000 cadeaus ingepakt. De KNSM alleen had op haar 100 schepen al bijna net zoveel mensen op zee als nu op de 279.’

Kerstfeestopzee.nl
Op de website Kerstfeestopzee.nl zijn veel reacties op de Kerstdoos te lezen. De eerste paar jaar bedankten nog alleen Nederlandse kapiteins voor de doos, in 2018 schreven ‘masters’ van vele nationaliteiten. Zoals Leon Grebennikov van de Lady Anneke van Wijnne Barends, captain Leonardo I. Buscato van de Galloway Express van Vroon en zijn compleet buitenlandse bemanning. Celso C. Baraca van de Greymann Express (Vroon) bedankt in maar liefst 10 talen: ‘Merry Christmas and A Happy New year, Vrolijk kerstfeest en een gelukkig nieuwjaar, Shèngdàn kuàilè xinnián kuàilè, Chúc giáng sinh vui vẻ, chúc mừng năm mới”,Selamat Natal Tahun Baru, Feliz Navidad y Feliz Nuevo Año, С Рождеством Христовым С Новым годом, Веселого Різдва & щасливого нового року, Maligayang Pasko at Manigong Bagong Taon, Buon Natale e un felice anno nuovo.’
En namens de Amadeus Amethist van De Bock Maritime bedankt kapitein Rinze Joustra mede namens zijn Indonesische bemanningsleden Ioannes, Imam, Yusuf, Harmoko, Mimi en Quinen. Verder drukken veel kapitein-eigenaren hun dank uit.
Via de zoekterm Open Rotterdam Kerstfeest op Zee kan een Youtube filmpje over de kerstactie worden bekeken.