Huisdieren aan boord

Huisdieren aan boord

Een leven zonder huisdieren kan ik mij niet voorstellen. Mijn waterschildpadden verzorg ik al 37 jaar en er zijn sinds kort twee landschildpadden aan ons huishouden toegevoegd. Ook ben ik vertrouwd met honden, katten, konijnen, muizen en grasparkieten. Dieren maken voor mij een huis en een gezin compleet.

Hoe zit dat op een schip? Ook daar vinden heel wat dieren een plek naast de mens. Omdat het ondoenlijk is een complete lijst op te stellen van alles wat er zich aan levende have aan boord bevindt, heb ik een persoonlijke top-8 samengesteld van huisdieren aan boord. Hierbij gaat het om gewenste én ongewenste huisgenoten.

8. Kakkerlak

Dit schuwe insect is een zeer ongewenste gast aan boord en wordt dan ook fanatiek bestreden. Toch weet de kakkerlak vaak wel een manier te vinden om op een schip te komen en daar te blijven. Ze hebben aan kleine hoekjes of gaatjes genoeg en spotten voedsel op vele meters afstand. Zeker in de warme landen laat de kakkerlak zich moeilijk verjagen, hoewel men daar wat minder zwaar tilt aan milieu-onvriendelijke spuitbussen en dier-onvriendelijke kleefvallen. Belangrijke regel is dat als je 1 kakkerlak ziet, er nog minstens 10 onzichtbaar in de buurt zijn. Een oud verhaal vertelt dat Noach weigerde kakkerlakken in de Ark te laten en dacht met de zondvloed in één klap van dit ongedierte af te zijn. Maar ze waren al als verstekeling met het bouwmateriaal mee aan boord gekomen.

7. Vogelspin

In vroeger tijden was het een serieus probleem voor de laders en lossers van bananenboten: grote spinnen die zich in de bananentrossen verstopt hadden. Sommige soorten waren giftig, andere niet, maar zie dat maar eens uit elkaar te houden. Hoe goed de ruimen ook werden afgesloten, er wist altijd wel een harig monster doorheen te glippen en in de accommodatie terecht te komen. In de ruimen van de hedendaagse koelschepen en koelcontainers raken de spinnen door de lage temperatuur verdoofd en bewegen ze niet veel. Af en toe lees je nog wel eens een bericht dat er eentje tussen bananen in een supermarkt tevoorschijn kruipt.

6. Kip

Bij een kip op een schip denken we tegenwoordig natuurlijk aan de diepvries, maar het is lang gebruik geweest om levende kippen mee aan boord te nemen. Die konden voor eieren zorgen en op een gegeven moment ook worden opgegeten. Tegelijk was er natuurlijk ook het bekende gezegde: “Een vrouw en een kip zijn de pest voor een schip.” Een tijd lang hing men de opvatting aan dat kippen wel eens verspreiders van de verschrikkelijke pest konden zijn. Maar die opvatting werd niet door iedereen gedeeld en daarom kon je aan boord van veel oude schepen toch kippenhokken vinden. Omdat kippen en hanen ook wel eens wisten te ontsnappen, zijn ze her en der als exoot (niet inheems dier) aan de wal terecht gekomen.

5. Papegaai

Met de papegaai komen we meer in de sfeer van wat we vandaag de dag onder een “huisdier” verstaan: een gewenst dier om ons gezelschap te houden. Beroemd zijn de piratenkapiteins van eeuwen geleden met hun papegaai. In die tijd werd er druk in deze vogels gehandeld. Piraten deden ze ook cadeau aan hoge overheidsfunctionarissen om ze om te kopen. Papegaaien houden van insecten en aten de luizen van de meestal niet al te hygiënische piraten op. Bovendien kun je een papegaai leren praten. Vogels spreken je, anders dan mensen, niet tegen.
Een mooi fragment uit: Logboek no. 14892 – Kapiteijn Nick P.W. Vullingsch ende Koksmaat Nyncke Kroock
“De laatschte plaats waar wij aanmeerden (Kalbarri – oftewel ‘kaap der goeden mechanicus’), bleeck een bron van uiterscht bijzondere voogels te zeijn. We vonden het moeilijck kiezen welk van den voogels wij moesten uitkieschen als scheepspapegaai. Eender was te felgekleurd, de ander te kleijn… weer een ander kon slechts den eijgen naam roepen…
We hebben uiteindelijck gekoozen voor een wit ekxemplaar genaamd ‘Baz’, die gelijck karakter toonde door uit de kooi te ontsnappen ende den omgeeving te verkennen. Een bijzonder onderzoeckende ende mogelijk goed zeewaardige voogel.”

4. Vis

Het lijkt niet logisch: een aquarium aan boord, terwijl er rond een schip al zoveel water in de buurt is. Maar toch komt het voor. In de ECR van een baggerschip trof ik tijdens mijn bezoek voor een aquarium met goudvissen aan. Ik neem aan dat het daar nog steeds staat. Een luchtpompje zorgt ervoor dat het water zuurstofrijk blijft. Het is een rustgevend gezicht en meteen ook een mooie verantwoordelijkheid voor een leerling aan boord. Hoe het lukt om bij een stevige deining het water niet over de rand van het aquarium te laten klotsen, ben ik vergeten te vragen. Maar het was dan ook één van de grotere sleephopperzuigers. Overigens wordt het water voor de grote zee-aquaria van dierentuinen ook met schepen uit zee gehaald.

3. Kikker

Het was zo’n mooie blauwe kikker. Toen ik hem voor het eerst tegen kwam op een baggerschip, was hij nog maar net aan boord. Min of meer per ongeluk meegenomen door een bemanningslid. Iedereen aan boord was er gek mee. Er kwam een glazen bak. Er werd informatie opgevraagd over de verzorging van amfibieën. Wanneer bemanningsleden terugkwamen van verlof, werd er verplicht voedsel voor de kikker in de koffer meegebracht. Bij een volgend bezoek was de kikker flink gegroeid. Tevreden lag hij in het water voor zich uit te staren, met grote bolle ogen, helemaal “zen”. Bij een laatste bezoek was de glazen bak echter verdwenen. Het verhaal daarachter was snel verteld. Bij een reinigingsbeurt was de kikker op onverklaarbare wijze verdwenen. Er was nog groot alarm gegeven, maar het had niet mogen baten.

2. Kat

Volgens schrijver Rudy Kousbroek is de kat het wezen op aarde met de grootste aaibaarheidsfactor. Toch was dat niet de belangrijkste reden waarom de scheepskat vroeger een vaste verschijning was aan boord van een schip. Katten zorgden dat het aantal muizen en ratten – ongewenste gasten – beperkt bleef. Er zijn talloze verhalen van befaamde scheepskatten, vooral ook bij de marine. Maar misschien wel het meest beroemd is scheepskat Jenny, die aan boord was van RMS Titanic. Haar aanwezigheid wordt genoemd in verschillende rapporten van de overlevenden van de ramp. Men zegt dat ze met haar kittens in de laatste haven voor de ramp van boord was gegaan…

1. Hond

Mensen leven al meer dan 30.000 jaar samen met honden. Ik heb een boek gelezen waarin wordt betoogd dat honden een belangrijke rol hebben gespeeld in het succes van de mensensoort. Honden zijn in ieder geval ook sociale wezens. Zelf heb ik aan boord van een schip geen hond meegemaakt, maar weet van een baggerschip waar tot niet al te lang geleden zich nog een scheepshond aan boord bevond (zijn urn met as is nog op het schip). Scheepshonden werden ingezet bij ongediertebestrijding en om te waken. Het wilde echter wel eens gebeuren dat de scheepshond ook aan de wal ging “passagieren” en dan pas weer na dagen terugkwam.

In onze moderne tijd zijn honden en katten en andere (gewenste) huisdieren aan boord verdwenen. In veel landen zijn strenge vaccinatieregels en is de aanwezigheid van huisdieren verboden. Op zich is deze ontwikkeling wel te begrijpen. De verspreiding van ziektes moet worden tegengegaan. Aan wal geraakte exoten hebben veel schade aangericht aan inheemse diersoorten. Loslopende dieren passen ook niet in het moderne veiligheidsbeleid.
Toch is het ook wel jammer dat de huisdieren verdwenen zijn. Ze zorgden wel voor gezelligheid aan boord. Ze vormden ook een samenbindende factor tussen bemanningsleden, die gezamenlijk de zorg droegen voor deze extra collega. Misschien is het een idee om in een nieuwe editie van de Maritime Labour Convention (MLC) daar eens aandacht aan te besteden. Misschien kan er een sectie “huisdierartikelen” worden opgenomen met het oog op het welzijn van de zeevarende.

Stefan Francke