meditatie

Mijn God, Mijn God, waarom heeft U mij verlaten

Hoewel er in Nederland steeds minder mensen naar de kerk gaan, worden er bij herdenkingen van menselijk leed volop kaarsen aangestoken. Het lijkt daarbij alsof de christelijke traditie gewoon wordt voortgezet, want in deze godsdienst wordt veel waarde gehecht aan het licht. Zo wordt er op gewezen dat licht een kracht is, die niet afzwakt door op te gaan in iets anders.

De kracht van het licht is uniek. Als je deze bijvoorbeeld vergelijkt met de kracht van warmte, dan is het verschil dat deze minder wordt zodra het ergens in de buurt koeler is. Warmte heeft namelijk de eigenschap zich te verdelen, waardoor na verloop van tijd het overal ongeveer even warm is. Voor een kaars of een lamp maakt het niet uit hoe donker het is in de omgeving. Hun licht lost niet op in het donker maar blijft even fel.

Vergelijkbaar met warmte verspreidt ook alles wat vloeibaar is zich gelijkmatig over de aarde. Zelfs de hoogste golven moeten zich uiteindelijk gewonnen geven aan de zwaartekracht. Ook al lijkt het er soms helemaal niet op, toch neigt elke zee en oceaan ernaar zo vlak te zijn als een spiegel.

De aarde is ook een plaats waar elektronen zich zoveel mogelijk verspreiden. Een groot deel van de menselijke technologie is gebaseerd op de kennis dat elektronen elkaar afstoten, waardoor ze zich zo regelmatig mogelijk verdelen over de beschikbare ruimte.

Over het feit dat licht zich zo anders gedraagt, is door theologen lang nagedacht. Zij zien in ‘het niet door de duisternis gegrepen licht’, dat het goede het kwade overwint.

Bij het uitwerken van deze conclusie hebben ze drie belangrijke dingen vastgesteld.

Het eerste is, dat de natuur en de menselijke geest erg op elkaar lijken. Zo heeft elk mens te maken met krachten die tegen elkaar inwerken. Klassiek is het dilemma van een zeevarende die aan boord is om de kost voor zijn familie te verdienen en het thuisfront dat zijn aanwezigheid mist. De vraag hoe een goede zeevarende én een goed gezinslid te zijn kan tot een geestelijke storm leiden. Daarbij is het interessant om te bedenken dat een storm op zee wordt veroorzaakt door de wind. De krachten die los komen bij het zoeken naar een vredig evenwicht van temperatuur, zijn gigantisch. De krachten zijn zo groot, dat het water wordt opgestuwd. Tegelijker streeft water op zijn beurt naar de vredige situatie, waarbij het overal even hoog staat. De mens aan boord heeft een onaangenaam leven door deze krachten die op elkaar inwerken.

De ervaring leert dat op een gegeven moment de wind weer gaat liggen en de zee zo glad als een spiegel kan worden. Aan een geestelijke storm komt vaak een einde, wanneer er vergeven wordt en geprobeerd wordt te vergeten. Godsdienst kan daar een grote positieve rol bij spelen. Zo bestaan er tal van rituelen, waarbij die van de zondebok behoorlijk bekend is.

Bij een feest dat op Pasen lijkt, werd in de Oudheid in het land Israël een bok besprenkeld met bloed. Daarna werd het de woestijn ingestuurd. Dit dier droeg op deze manier symbolisch al het kwaad met zich mee dat mensen elkaar hadden aangedaan. Het idee er achter is natuurlijk, dat mensen zo weer met elkaar verder kunnen, omdat ze weer met een schone lei mogen beginnen.

Geestelijk gezien herstelt de zondebok het evenwicht tussen mensen. Ze staan niet meer bij elkaar in de schuld. Alles is weer vredig en rustig. Net zoals een kalme zee. Iedereen en alles is keurig op zijn plek.

Het tweede dat de theologen hebben vastgesteld is, dat het krachtige mechanisme van schuld en vergeving de wereld op tal van manieren in zijn greep heeft. De westerse economie is bijvoorbeeld voor een belangrijk deel gebaseerd op het verstrekken van leningen en het geven van geld als compensatie van arbeid die wordt verricht. Tegelijkertijd is deze manier van doen echter ook een tredmolen waar de mens aan wil ontsnappen. Regelmatig gebeurt dit in de vorm van het verlangen naar het pensioen.

Wanneer mensen de wens hebben om te ontsnappen aan een leven waarin constant schulden worden aangegaan en ingelost, is het goed om te kijken naar de natuur. Daar is enerzijds te zien welke krachten er los komen wanneer er ergens iets teveel of te weinig is, maar ook dat deze (aardse) wet niet op alles van toepassing is. De uitzondering is immers het dat licht niet gevangen wordt door de duisternis.

Jezus heeft over zichzelf heeft gezegd dat Hij het licht der wereld is. Om deze uitspraak gestalte te geven heeft Hij zich laten kruisigen. Daarbij heeft Hij alle zonden van de wereld op zich genomen. Hiermee maakt hij een einde aan het eindeloze proces van schulden aangaan en schulden inlossen en vergeven. Hij laat zien, dat er een alternatief is voor de manier waarbij de één wat doet voor de ander en de ander weer wat terug doet voor de één.

In de bijbel valt te lezen dat er een zonsverduistering plaats vond toen Jezus aan het kruis hing. Jezus klaagde op dat moment door te vragen waarom God, Zijn vader, hem verlaten had. Het leek er namelijk op dat de duisternis het licht toch had gegrepen, terwijl men dacht dat zoiets niet mogelijk is. Even leek het er dus op dat er geen alternatief bestond voor het systeem van schulden maken en schulden inlossen.

Gelukkig werd het na verloop van tijd weer licht. En met het aanbreken van de ochtendzon bleek ook Jezus uit het graf verdwenen waar ze Hem na zijn dood in hadden gelegd. Zo bleek de kracht van het licht zelfs sterker dan de dood. En kan de kracht van het licht begrepen worden als de kracht van de liefde. Niet voor niets is voor de volgelingen van Jezus niet het aangaan van transacties (voor wat hoort wat) maar de liefde de belangrijkste kracht.

Helaas blijft het zo, dat mensen elkaar het licht in de ogen soms niet gunnen. In hele trieste gevallen ontnemen sommigen soms zelfs een ander het leven. Zou dit ooit stoppen? De bijbel, de kerk en het Christendom laten niet alleen zien dat het kan maar ook dat het zal gebeuren. De enige juiste reactie op alle ellende in de wereld is immers de boodschap van het licht dat overwint. Gelukkig wordt dit antwoord in Nederland nog altijd op tal van manieren gegeven!

Leon Rasser