stabiliteit

Als moderne arken van Noach varen cruiseschepen rondjes op de oceanen om de grote boze buitenwereld te ontlopen. Op een luxe cruiseschip hoef je tenminste even niet na te denken over alle ellende op onze planeet.

Cruises zijn ‘hot’. Men verwacht dat dit jaar 25 miljoen mensen op cruise gaan. Dat zijn er 15 miljoen meer dan 10 jaar geleden, dus meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2006. Het is makkelijk om hierover negatief te doen. Want wat hebben deze drijvende paleizen met varen van doen? Hoe kun je een land leren kennen als je maar 1 dag aanlegt in een haven en dan weer doorvaart naar de volgende? Ondanks alle milieumaatregelen zijn – zeker de oudere – cruiseschepen zware vervuilers.  Anderzijds, op het land veroorzaken toeristen veel schade aan de natuur, dan zorgen rondvarende cruiseschepen voor minder belasting van de omgeving. Bovendien kan ik me voorstellen dat het aan boord fijn vakantie vieren is.

Wat mij fascineert is hoe die enorme cruiseschepen kunnen blijven drijven. Er steken zoveel dekken, zwembaden en andere tierelantijnen boven de wateroppervlakte uit. Hoe kan het dat ze niet omslaan? Nu heb ik niet zoveel verstand van stabiliteit. Maar zoveel heb ik er van begrepen dat het zwaartepunt van een schip zich onder het wateroppervlak moet bevinden. Dat is bij een cruiseschip niet anders. Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor de car-carriers en ferries. Bij de omgeslagen Zuid-Koreaanse veerboot Sewol kwam bij een verbouwing het zwaartepunt hoger te liggen en bovendien werden er hutten op de bovendekken toegevoegd, zodat de kans op kapseizen enorm toenam. Met dramatische gevolgen in 2014…

Eigenlijk geldt hetzelfde voor het leven in het algemeen. Er is veel dat zich boven de oppervlakte afspeelt. We zijn druk met werk, huis, gezin, cursussen, sociale contacten en ga zo maar door. We moeten veel ballen in de lucht houden. Daardoor raken veel mensen uit balans. Het is belangrijk dat er zich in jezelf een zwaartepunt bevindt dat ervoor zorgt dat je niet omslaat. Dat ervoor zorgt dat je overeind blijft te midden van alle deining. In onze taal hebben we voor dat zwaartepunt onder de oppervlakte woorden als ‘hart’ of ‘ziel’ of ‘innerlijk’. Dan gaat het om onze onzichtbare binnenkant, ons innerlijk. Een ander klassiek woord daarvoor is: ‘spiritualiteit’. Op een schip is het zwaartepunt niet iets dat je erin monteert of vast kunt pakken. Het zit verborgen in het geheel van alle onderdelen. Maar het is er wel en mag niet worden vergeten. Zo is het in het leven belangrijk dat naast al die leuke ‘bovendekse’ dingen, dat zwaartepunt voldoende massa heeft.

Voor mij bestaat het zwaartepunt uit de ervaring dat ik in het leven niet alleen hoef te zijn. Gewoon, heel simpel gezegd: de mensen die van mij houden en van wie ik kan houden. Maar ook dat moeilijk in woorden te vatten gevoel dat ik onderdeel mag zijn van een groter geheel. Dat ik gezien en gekend word door iemand in wie alles is verenigd en bij wie ook ik een plaats heb…God. Zoals eeuwen geleden koning en dichter David het verwoordde: ‘Heer, u weet alles van mij, u kent mij.’ Raar, dat een paar duizend jaar geleden iemand precies hetzelfde kon voelen als ik. ‘Ik vind het een wonder dat u mij zo goed kent. Ik kan het niet begrijpen.’ Stabiliteitsberekeningen richten hier niet veel uit, het is een zaak van het hart. Dit zwaartepunt voorkomt niet dat ik in mijn leven slinger en af en toe stevige schuivers maak. Maar het zorgt er wel voor dat ik – zoals de formele definitie van stabiliteit luidt – mijzelf weer ‘kan oprichten, na uit evenwicht te zijn gebracht.’ Dat ik mijn rug kan rechten.

Als je vaart, moet je je niet verbazen dat er golven op je afkomen. Dat hoort er nu eenmaal bij. Een eerste storm op zee is voor elke beginnende zeevarende een angstige ervaring. Zelfs als alles is vastgesjord, gaat er nog van alles rollen en schuiven. In zo’n situatie moet je er op vertrouwen dat een goed gebouwd schip in staat is die golven te weerstaan. Spanten en gang houden het schip bij elkaar en de stabiliteit houdt het schip bij de grootste deining overeind. Als je dat tot in je diepste vezels voelt, maakt te midden van alle deining angst plaats voor een gevoel van overwinning.

Bij mij kwam ook de gedachte naar boven dat we in onze Westerse samenleving misschien iets meer op onze eigen stabiliteit mogen vertrouwen. Terroristische aanslagen proberen ons uit balans te brengen. Onze eerste reactie is van ons continent een compleet gesloten fort te maken. Maar vrijheid en openheid vormen juist het zwaartepunt van onze wijze van samenleven. We moeten erop vertrouwen dat dit zwaartepunt sterk genoeg is om de huidige stormen te doorstaan, ook al moeten we natuurlijk wel één en ander goed vastsjorren.

Ik las bij een baggeraar die op zijn Facebookpagina telkens een spreuk van de dag plaatst: ‘Uiteindelijk weten we diep in ons hart dat de andere kant van elke angst de vrijheid is.’

Stefan Francke