Vlag halfmast

Veel oude gewoontes die in acht werden genomen bij een overlijden, zijn verdwenen. Zo werd in vroeger tijden vaak de klok stilgezet en werden de gordijnen dicht gedaan. Mensen pasten hun kleding aan. Volgens voorschrift ging men “in de rouw”. Bij een uitvaart wist je wat je moest verwachten, er waren vaste rituelen en vaste woorden.

Maar tegenwoordig maakt men daarin veel persoonlijkere keuzes. Uitvaartondernemingen adverteren daar ook mee – een uitvaart mag (of moet) een unieke belevenis worden. Pas had ik nog een mailwisseling met een uitvaartverzekering die in een advertentie pronkte met een klanttevredenheid van 8.2. Kritisch als ik tegenwoordig ben op “tevredenheidsonderzoeken” wilde ik wel even weten hoe deze tevredenheid gemeten werd. De klant kan toch moeilijk vanuit het hiernamaals nog even zijn of haar cijfer doorgeven. Maar ik had het verkeerd begrepen: de tevredenheid betrof het cijfer over het intake gesprek inzake de persoonlijke uitvaartwensen…

Als dorpsdominee vond ik het mooi als er op weg naar de begraafplaats de klok werd geluid. Zodoende leefde toch heel het dorp op een bepaalde manier mee. Ook kon het mij ontroeren dat voorbijgangers en auto’s even stopten als de begrafenisstoet voorbij kwam. Het zijn uitdrukkingen van respect en medeleven die mensen aan elkaar verbinden in onze individualistische maatschappij waar alles en iedereen maar doorjakkert.

Zo werd ik ook getroffen toen aan boord bij een overlijden de vlag halfstok/halfmast werd gehangen. Het is een oud teken van rouw, begonnen in de 17e eeuw. Vlaggen hebben misschien niet meer de zeggingskracht die ze vroeger hadden. Ooit waren ze noodzakelijk ter herkenning of om te seinen. In tijden van moderne communicatiemiddelen is dat niet meer nodig. Maar zo’n vlag halfmast op het achterschip roept bij mij wel een diep gevoel op. Het is duidelijk: op dit schip is er iets tragisch gebeurd. Ook al gaat het leven aan boord door, we staan er wel bij stil. Het is iets heel simpels, die vlag een paar decimeter omlaag, maar het zegt alles.

Daarnaast was het ook een indrukwekkend moment toen de vlag op een gegeven moment weer naar de top van de vlaggenmast werd gehesen. De overleden collega is herdacht. We vergeten niet. Maar wij varen verder. Het zijn momenten waarop je je als bemanning ook verbonden weet in verdrietige omstandigheden. Aan boord zijn we geen watjes, maar we hebben wel gevoel.
De maritieme sector wordt soms wel eens (te) conservatief genoemd. Dat mag zo zijn; ik vind het in ieder geval mooi dat nog niet alle oude rituelen verdwenen zijn.

Stefan Francke